Na Śląsku Cieszyńskim pojawił się nowy, niezwykle interesujący festiwal Cithara Sanctorum Silesia poświęcony postaci Jerzego Trzanowskiego (1592–1637) duchownego urodzonego w Cieszynie, wybitnego pisarza religijnego, którego twórczość stanowi perłę kultury tych ziem.  Do jego znakomitych dzieł należą Ody łacińskie (Brzeg 1629 r.), Phiala odoramentorum (Czasza wonności, Lewocza 1635 r.) oraz zebrany przez niego obszerny Kancjonał Cithara sanctorum (Lewocza, 1636 r.), zawierający 402 pieśni, który doczekał się około 220 wydań. Postać Jerzego Trzanowskiego jest żywa w pamięci mieszkańców regionu po obu stronach Olzy, a festiwal jego imienia zaproponował ciekawą i świeżą formułę uczczenia i propagowania sylwetki tej niezwykłej postaci. Festiwal, podczas którego odbyło się 5 koncertów z ambitną i interesująco dobraną muzyką, nawiązującą w różnorodny sposób do jego patrona, dopełniły także interesujące spotkania, dyskusje oraz wystawa najstarszych wydań zbioru Cithara Sanctorum w Książnicy Cieszyńskiej.

Pierwsza edycja odbywała się w Cieszynie i Bielsku-Białej przez trzy weekendy od 12 do 26 września 2021.

Festiwal rozpoczął się prologiem, którym było niezwykle ciekawe spotkanie, które miało miejce w Książnicy Cieszyńskiej.  W spotkaniu, przybliżającym sylwetkę patrona festiwalu oraz jego dzieło,  wzięli udział znakomici goście: bp Tomasz Tyrlik, ks. Marcin Brzóska, Marek Pilch oraz prowadzący Rafał Monita.  

Bezpośrednio po spotkaniu odbył się koncert inauguracyjny w cieszyńskim kościele Świętej Trójcy, którego tematem były „Pieśni duchowe”, a wykonawcami byli znakomici muzycy: Katarzyna Wiwer – sopran, Magdalena  Pilch – flet romantyczny oraz Marek Pilch – fortepian stołowy. Zabrzmiała muzyka kameralna Friedricha Kuhlaua, Friedricha Schneidera oraz Carla Philippa Emanuela Bacha, a ważnym punktem programu były jego pieśni ze zbioru „Gellerts Geistliche Oden und Lieder” będące nawiązaniem do tematyki pieśni duchowych patrona festiwalu. Takim nawiązaniem było również sięgnięcie do polskich wersji pieśni Gellerta zawartych w śpiewniku Ewangelickim, które podczas koncertu zyskały nowe, szczególnie ciepło przyjęte przez słuchaczy brzmienie. Piękna, miękka barwa oraz śpiewność nieczęsto prezentowanego instrumentu jakim jest fortepian stołowy, korespondująca z brzmieniem romantycznego fletu oraz głosem Katarzyny Wiwer specjalizującej się w muzyce dawnej złożyła się na wyjątkową atmosferę tego koncertu, który był dobrym wstępem do mających nastąpić kolejnych wydarzeń.  

Na drugi weekend festiwalowy (18, 19 września) przygotowaliśmy równie ciekawe propozycje. Pierwszą z nich był koncert „Kancjonał i improwizacje ” z udziałem Wyższobramskiego Chóru Kameralnego, prowadzonego przez Piotra Sikorę, oraz organisty z Kościoła Pokoju w Świdnicy Macieja Batora, który odbył się w kościele Jezusowym w Cieszynie. Był to niezwykle nastrojowy wieczór, podczas którego motywy pieśni Jerzego Trzanowskiego, wykonanych przez Chór Wyższobramski w pięknych, wielogłosowych opracowaniach były odbierane i przekształcane przez organy w śpiewnych i pełnych delikatności improwizacjach. Brzmienie chóru śpiewającego z wielkim skupieniem i świetną dykcją znakomicie dopełniły różnorodne barwy organów, tworząc niezapomnianą całość.

Drugim wieczorem był ciekawy i malowniczy wizualnie występ zespołu Cithara Sanctorum z Poznania,  który nazwę kancjonału przyjął jako nazwę zespołu i propaguje pochodzące z niego pieśni prezentując je w konwencji śpiewania domowego, w strojach i na instrumentach nawiązujących do epoki. Koncert odbył się w kościół Marcina Lutra w Bielsku-Białej. 

Finałowy weekend (25, 26 września) niósł ze sobą aż cztery wydarzenia, na które złożyły się dwa spotkania z tłumaczem pieśni Jerzego Trzanowskiego Zbigniewem Machejem, wydanych w zbiorze zatytułowanym Pieśni Duchowe. Pierwsze z nich odbyło się w sobotę w Domu Narodowym w Cieszynie, a drugie kolejnego dnia w Muzeum Historycznym w Bielsku-Białej.  Oba spotkania były bardzo interesujące i zgromadziły grono aktywnych słuchaczy, a na każdym z nich dzieło i  postać  Jerzego Trzanowskiego oraz omawiane kwestie zostały ujęte pod nieco innym, intrygującym kątem.

W tych dniach odbyły się także dwa koncerty. Sobotni, w kościele Jezusowym był bardzo ciekawym spojrzeniem na opracowanie tematów pieśni. Maja Miro-Wiśniewska, flecistka i performerka przygotowała wieczór pod tytułem „Hymnus Ad Ortum Solis” polegający na opracowaniu tematów ze zbiorów „Pieśni chwał Boskich” oraz „Cithara Sanctorum” z zastosowaniem elektroniki, polegającej na nakładaniu na siebie warstw dźwiękowych oraz dodawaniu specjalnie przygotowanych wcześniej efektów. Powstała w ten sposób całość miała charakter medytacyjny, a użycie elektroniki wprowadzało nieznane dotąd barwy i efekty dźwiękowe.

Natomiast koncert finałowy, który miał miejsce w kościele Zbawiciela w Bielsku-Białej miał zupełnie inny charakter. Śpiewaczka Katarzyna Wiwer wraz z Henrykiem Kasperczakiem grającym na lutni renesansowej zaprezentowała koncert pod tytułem „Żywot człowieczy według Reja, czyli człowiek między niebem a ziemią” oparty na kanwie tekstów zaczerpniętych z Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja ilustrowanych muzyką renesansową, a ukazujący żywy, nie pozbawiony dowcipu, ale także i zadumy obraz człowieczego ziemskiego bytowania, który okazał się zadziwiająco aktualny także w czasach współczesnych.

Jednym słowem trzy festiwalowe weekendy były bogate w wydarzenia i różnorodną muzykę, dobraną nietuzinkowo i z rozmysłem. Publiczność miała szansę uczestniczyć w wydarzeniach muzycznych z repertuarem, który nie gości w salach koncertowych na co dzień, a opowieść osnuta wokół Jerzego Trzanowskiego spowodowała, że postać patrona festiwalu nabrała rumieńców, a pamięć o nim znowu odżyła na Śląsku Cieszyńskim. Mamy nadzieję, że pierwszy festiwal Cithara Sanctorum Silesia nie jest jedyną odsłoną i na stałe zagości na Ziemi Cieszyńskiej.

Organizatorem wydarzenia jest Fundacja Kulturalny Szlak we współpracy z parafiami:  Ewangelicko-Augsburską w Cieszynie, Rzymskokatolicką Świętej Marii Magdaleny w Cieszynie, Ewangelicko-Augsburską Zbawiciela w Bielsku-Białej, Ewangelicko-Augsburską Marcina Lutra w Bielsku-Białej, Wydawnictwem Augustana, Cieszyńskim Ośrodkiem Kultury Domem Narodowym w Cieszynie, Książnicą Cieszyńską oraz Muzeum Historycznym w Bielsku-Białej.

Patronat honorowy nad festiwalem objęli Biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP Jerzy Samiec, Marszałek Województwa Śląskiego Jakub Chełstowski, Starosta Powiatu Cieszyńskiego Mieczysław Szczurek, Burmistrz Miasta Cieszyna Gabriela Staszkiewicz.

Wydarzenie współfinansowane było ze środków Miasta Cieszyna, Miasta Bielsko-Biała oraz Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej. 

godz. 16.30
KSIĄŻNICA CIESZYŃSKA W CIESZYNIE
Otwarcie wystawy i spotkanie „Kim był Jerzy Trzanowski”
(bp Tomáš Tyrlík, ks. Marcin Brzóska, Marek Pilch)
godz. 18.00
KOŚCIÓŁ ŚW. TRÓJCY W CIESZYNIE
„Pieśni duchowe”
Katarzyna Wiwer – sopran, Magdalena Pilch – flet romantyczny, Marek Pilch – fortepian stołowy
W programie pieśni C.Ph.E. Bacha do tekstów Christiana Gellerta oraz muzyka instrumentalna okresu galant

godz. 18.00
KOŚCIÓŁ JEZUSOWY W CIESZYNIE
„Kancjonał i improwizacje ”
Wyższobramski Chór Kameralny (Piotr Sikora – prowadzenie)
Maciej Bator – organy
W programie pieśni Trzanowskiego i improwizacje organowe na temat pieśni ze Śpiewnika Ewangelickiego

godz. 18.00
KOŚCIÓŁ MARCINA LUTRA W BIELSKU-BIAŁEJ
„Cithara Sanctorum Jerzego Trzanowskiego”
Zespół Cithara Sanctorum (Poznań)
W programie opracowania wokalno-instrumentalne pieśni Trzanowskiego

godz. 16.30
DOM NARODOWY W CIESZYNIE
Spotkanie z tłumaczem zbioru Cithara Sanctorum Zbigniewem Machejem
godz. 18.00
KOŚCIÓŁ JEZUSOWY W CIESZYNIE
„Hymnus Ad Ortum Solis”
Maja Miro-Wiśniewska – flety historyczne, elektronika
Andrzej Kijowski – realizacja dźwięku
W programie medytacyjna improwizacja instrumentalna oparta na tematach ze zbioru "Pieśni Chwał Boskich" z xvi w. i "Cithara Sanctorum" Jerzego Trzanowskiego.

godz. 16.30
MUZEUM HISTORYCZNE W BIELSKU-BIAŁEJ
Spotkanie z tłumaczem zbioru Cithara Sanctorum Zbigniewem Machejem
godz. 18.00
KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA W BIELSKU-BIAŁEJ (BIELSKI SYJON)
„Żywot człowieczy według Reja, czyli człowiek między ziemią a rajem”
Katarzyna Wiwer – sopran, Henryk Kasperczak – lutnia
W programie muzyka renesansowa oparta na kanwie tekstów z "Żywota człowieka poczciwego" Mikołaja Reja